Durf jij? is de nieuwe cd van Ellen ten Damme. Het is een bijzondere cd, want de teksten voor deze cd zijn geschreven door dichter Ilja Leonard Pfeijffer. De liedjes komen voort uit een project dat op 8 oktober 2006 op tv werd uitgezonden: De avond van het liefdeslied. Het was een avond waarop 13 zangers een lied vertolkten van 13 dichters. Zo werden twee ogenschijnlijk ver uit elkaar liggende disciplines bij elkaar gebracht, wat een bont geheel opleverde van diverse stijlen muziek en poëzie.
Voor dit project schreef Pfeijffer de tekst voor Durf jij?, dat Ten Damme op muziek zette. Pfeijffer gaf toen, in 2006, al aan dat hij meer van dit soort liedjes zou willen schrijven, die hij wilde bundelen en Songs for Ellen wilde noemen. Blijkbaar heeft de samenwerking ook Ten Damme geïnspireerd, want er volgden nog tien nummers. Deze resulteerden in de cd, die sinds vrijdag 13 november in de winkels ligt.
Op de dvd van De avond van het liefdeslied legt Pfeijffer uit hoe de tekst van het nummer Durf jij? tot stand is gekomen. Je ziet hem in een met kaarsen verlichte kamer een glas rode wijn inschenken en hoort op de achtergrond Dolly Partons Jolene. Waarom dit liedje? Pfeijffer begint te vertellen:
Jolene, jij bent zo mooi en pak mijn man niet af. Ik weet wel dat je het kan, maar doe het niet, alsjeblieft. Dat is een heel erg… het is tegelijkertijd sentimenteel, en het is wrang, en het is gemeen, en het is vals… en het is heel simpel en direct, en… En tegelijkertijd werkt het ook heel erg, omdat je weet dat Dolly Parton het zingt. Ik heb er wel een beetje naar gestreefd om iets te maken dat in de buurt komt, maar dit is gewoon wel echt heel goed hoor, Dolly.
Op de cd is dit streven van Pfeijffer duidelijk voelbaar in de teksten, die, op één uitzondering na, allemaal dat sentimentele, dat wrange, hebben. Het thema van de cd is de liefde. Niet de romantische liefde, maar de liefde die je afhankelijk maakt, kwetsbaar en onzeker. De keerzijde van de liefde.
Zo vertolkt Ten Damme in Ik moet nog zoveel leren een vrouw die wacht op haar lief, die maar niet komt opdagen. Elk couplet begint met ‘Ik moet nog zoveel leren’, waarna steeds een werkwoord volgt: verdragen, begrijpen, accepteren en bevatten. Vier werkwoorden die afhankelijkheid en overgave aanduiden, wat het sterkst naar voren komt in het tweede couplet: ik moet nog zoveel leren te begrijpen/zoals bijvoorbeeld dat je van me houdt/als jij niet belt, of komt, en mij beschouwt/als iets dat jij ook morgen nog kunt grijpen.
Als de vrouw zich uiteindelijk in de kroeg zit te bezatten waar haar geliefde vaak komt, en hij ook daar maar niet verschijnt, wordt de ernst van de zaak voelbaar. Ze wordt aan het lijntje gehouden en ondergaat dit lijdzaam: en buiten is het winter het is pijnlijk koud/er wordt wanhopig bier besteld, geen mens is blij/het is al laat, de klok is stout/de grap is oud, en iedereen komt door de deur behalve … [jij].
De keerzijde van de liefde – geen cd dus om vrolijk van te worden? Eigenlijk valt dat wel mee, want de muziek op deze cd is veelzijdig. Vrolijke tonen en humoristische teksten maken het geheel allerminst zwaarmoedig. Neem bijvoorbeeld nummer 3 op de cd, Koningin van Frankrijk. De eerste twee coupletten lijken een soort kinderlijke droom te zijn: Als ik de koningin van Frankrijk was,/dan droeg ik duizend jurken op een dag/en wuifde ik zolang tot jij me zag,/jij met je rode revolutionaire das,/als ik de koningin van Frankrijk was.
Bij het derde couplet krijgt het lied echter een wending, waarna die wrange kant van de liefde weer naar voren komt: Je rookt met vrienden in stinkende kroegen,/met standpunten tot diep in de nacht./Wanneer ik me soms bij jullie wil voegen,/dan lach je me uit, omdat iedereen lacht./Omdat er niks te lachen valt, als ik de koningin van Frankrijk was! […] Als ik de koningin van Frankrijk was,/vermoordde ik je vrienden allemaal,/dan spieste ik je hoofdje op een paal,/opdat je stil en rustig bij me was,/als ik de koningin van Frankrijk was.
Poëtische en muzikale tegenstellingen komen ook terug in het nummer Misschien. Dit nummer begint met de zin Misschien zal ik een draakje voor je slachten. De combinatie van het woord ‘draakje’ met de langzame, romantische sound maakt dat deze zin lieflijk klinkt. Het woord ‘slachten’ kondigt echter alvast de wrangheid aan die de boventoon voert in het volgende couplet: Misschien zal ik een ex van jou vermoorden./Misschien zal ik haar wurgen met een touw./ Misschien zal ik je zeggen dat de woorden/niet kunnen zeggen dat ik van je hou.
Een ex vermoorden is heus romantisch, dat blijkt uit de lieflijke muziek en de tekst van het refrein: Als jij maar weet/dat ik het deed, oh/Als jij maar weet/dat ik het deed/zodat je nooit vergeet/jij bent van mij…/misschien. Het woord ‘misschien’ maakt de romantiek wel tragisch – er spreekt wanhoop uit.
Ellen ten Damme heeft met Durf jij? dus een bijzonder en veelzijdig werk gemaakt. Dit komt op de eerste plaats door de spannende teksten van Ilja Leonard Pfeijffer, maar ook Ten Damme zelf verdient een pluim; zij laat zich met haar stem steeds weer van een andere kant horen: zacht, stoer, naïef, kwetsbaar, rebels… Deze veelzijdigheid wordt versterkt door de zeer diverse composities waarop zij de teksten van Pfeijffer heeft gezet.
Eigenlijk zijn er maar twee dingen aan te merken op deze cd. Ten eerste het nummer Bang om rijk te worden. Het is een vrolijk lied dat niets te maken heeft met liefde, noch met de keerzijde ervan. Er zit weinig diepgang in en thematisch valt het totaal buiten de boot bij de rest van de cd. Maar goed, als je het nummer beschouwt als vrolijke uitsmijter van de cd, valt er mee te leven.
Helaas heeft Van Damme gekozen voor een andere uitsmijter: Daar waar jij wil zijn, het laatste nummer en enige écht minpunt van deze cd. Dit nummer is namelijk niet geschreven door Pfeijffer en Ten Damme, zoals de rest van de cd, maar door Robin Berlijn. Het heeft een platte, weinigzeggende tekst; muzikaal valt er evenmin veel te beleven. Gelukkig duurt dit laatste liedje nog geen anderhalve minuut, nog geen fractie dus van dit zeer bijzondere en geslaagde project!
Nieuwsgierig geworden? Koop de cd op Bol.com of lees meer over Ellen ten Damme en Ilja Leonard Pfeijffer.
