Het nieuwe doen – Paul van Capelleveen

In het jaar 2009 doe ik mezelf elke dag een gedicht cadeau. Met de poëzie-scheurkalender, samengesteld door Tjitske Jansen en Victor Schiferli. Op 2 januari al werd ik aangenaam verrast door het gedicht Het nieuwe doen van Paul van Capelleveen:

Het nieuwe doen

Lees een gedicht, desnoods van mij.
Schrijf zomerbrieven. Evenaar
de poolnacht van een schone lei.
Niet, niet doen.
                 Voel je knoken,
doe wat je wilt – ik doe het ook.
Verwijder dagelijkse smeerboel.
                 Niet, niet doen.
Maak je op voor de grote trek.
Doe je te goed aan het nieuwe jaar.

PAUL VAN CAPELLEVEEN

Wat een magisch gevoel roepen de samenstellingen ‘zomerbrieven’ en ‘poolnacht’ op! Eigenlijk is die hele zin pure magie: ‘Evenaar de poolnacht van een schone lei’. Hoewel ik niet snap wat er staat, krijg ik er wel een beeld bij: dat van sneeuw op de bevroren, schaarsverlichte stadsvaart. Doorgaan terwijl je wangen bevriezen. Tintelende vingers. Iets schoons, hards, onoverwinnelijks. 

Ook spannend vind ik de titel, ‘Het nieuwe doen’. Wat doen we opnieuw? En nog belangrijker (want twee keer genoemd): wat doen we vooral niet?

Knap in elkaar zit ook het rijmschema. Hoewel het gedicht conventioneel begint met een a-b-a-schema, wordt het rijm steeds subtieler en wordt de spanning opgebouwd door ‘het nieuwe jaar’ pas in de laatste zin te laten rijmen op dat toch al opvallende, alleenstaande woord ‘Evenaar’. Dat brengt lading met zich mee!

Een uitgebreide analyse van het gedicht (zoals ik voor mijn studie Nederlands regelmatig heb moeten maken) zal ik mezelf deze keer besparen. Dan kunnen er namelijk twee dingen gebeuren: het gedicht komt tot leven, of het valt tegen – je pelt de vellen een voor een af en er blijkt geen kern onder te zitten. De magie is eraf. Niet, niet doen, denk ik dan. Doe je te goed aan dit mysterieuze gedicht!