Vochtige streken – Charlotte Roche

Ordinaire pornografie of een feministisch manifest? Een oppervlakkig verhaal over poep en seks of een literaire roman? De meningen zijn erover verdeeld, maar één ding is zeker: het boek Vochtige streken van Charlotte Roche houdt de gemoederen bezig. Niet alleen in Duitsland is er veel over te doen, ook in Nederland lijkt de discussie over vrouwelijke seksualiteit en de hygiënehysterie aangebroken. Zo heeft Martin Bril in Volkskrant Magazine al een column aan deze literaire debuutroman gewijd – zonder het boek te hebben gelezen -, en besteedde zelfs Nova er uitgebreid aandacht aan.

Ik kreeg het boek cadeau van Melle, die een vergeefse poging had gedaan het begin aan me voor te lezen, dat als vooraankondiging gepubliceerd stond in Hollands Diep. Het ging over het bedrijven van anale seks met aambeien die als bloemkool uit de anus stulpen. Té ranzig voor woorden. Maar Melle zette door en vorige week kreeg ik het boek cadeau, een felrood/roze boek met een een pleister op de voorkant. Ik probeerde het opnieuw. En werd erdoor gegrepen.

Roche slaagt erin de lezer voortdurend geboeid te houden – ondanks de soms té expliciete passages over vrouwelijk smegma, het smeren van menstruatiebloed op liftknopjes en gapende wonden, die je als lezer op een presenteerblaadje voorgeschoteld krijgt. Dit doet ze door een extreem hoofdpersonage met mysterieuze familiebanden neer te zetten in een bevreemdende omgeving: het ziekenhuis. Daar is de achttienjarige Helen beland omdat ze problemen heeft met haar kont; tijdens het scheren is haar huid -inclusief aambeien – open gegaan, wat vervolgens is gaan ontsteken. De ins en outs zal ik achterwege laten, maar de situatie is op z’n zachtst gezegd klote. Een niet-alledaagse setting dus.

Anti-hygiëne
Helen is opgevoed met een negatief beeld van vrouwelijkheid: kutjes zijn vies en daarom moet je ze goed wassen, liefst meerdere keren per dag. Poepen doet een vrouw niet; ze houdt het net zo lang op tot het vanzelf verdwijnt. Hier gaat Helen tegenin door de andere kant van het hygiënespectrum op te zoeken; ze smeert haar lichaamssappen af waar ze maar kan en wil er zoveel mogelijk mensen mee in aanraking brengen – zonder dat die dat zelf weten. Zo spuugt ze in een waterfles en biedt iemand gerust een glas water uit die fles aan. Haar zelfgemaakte tampons belanden vol bloed op de liftvloer en als Helen naar het toilet is geweest, veegt ze niet af, zodat de druppels plas een spoor over de grond vormen. Smerig, daar zijn we het allemaal over eens. Maar het is ook wel eens heerlijk dat iemand tegen de hysterie rondom hygiëne ingaat. In dit opzicht hebben we te maken met een taboedoorbrekende roman.

Feministisch manifest
Ook seksuele taboes worden in Vochtige streken doorbroken. Helen lijkt namelijk een vrijgevochten vrouw: ze bindt zich niet aan één partner, maar doet het zo vaak mogelijk met zoveel mogelijk verschillende mensen – mannen en vrouwen. Liefst anaal. Omdat ze vrouwen uit haar omgeving niet zover krijgt om seks met haar te hebben, bezoekt ze prostituees.

Als je dit zo leest, zou je Vochtige streken inderdaad als een modern feministisch manifest kunnen beschouwen. Het is immers taboedoorbrekend om een meisje iets te zien doen wat we normaal alleen mannen zien doen. Het is best eens goed als ons wordt voorgehouden dat ook vrouwen seksuele actors zijn en niet slechts objecten van het mannelijk plezier. Niks mis mee.

Zielig
Toch is dit boek wat mij betreft het tegenovergestelde van een feministisch manifest. Hoe verder je namelijk leest, des te triester wordt de situatie. Helen blijkt een gebroken meisje te zijn dat wanhopig probeert haar gescheiden ouders weer bij elkaar te brengen. Ze offert zich hiervoor op door zichzelf ernstig te verwonden en bijna dood te bloeden, in de hoop dat haar ouders tegelijk naar het ziekenhuis komen en elkaar daar in de armen vallen. Ook blijkt Helen geestelijk mishandeld te zijn door haar moeder, waardoor ze werkelijkheid en fantasie niet uit elkaar kan houden en ze regelmatig last heeft van paniekaanvallen.

Tegen deze achtergrond komen haar seksuele escapades, maar ook haar anti-hygiënehouding, in een heel ander daglicht te staan. Helen durft niet alleen te zijn, maar kan zich evenmin binden aan een partner. Ze doet het met iedereen, niet omdat ze zo van seks houdt, maar omdat ze erkenning nodig heeft van derden. Seks betekent voor haar dat ze er mag zijn, met of zonder aambeien, met of zonder lichaamsgeur.

Het begon dus zo goed in Vochtige streken: ongedwongen seks, een beetje tegen de geparfumeerde inlegkruisjescultuur aanschoppen. Maar ergens ging het mis. Misschien wilde Roche een extra dimensie aan de roman geven door er een familiedrama in te verwerken. Zodat het geen oppervlakkig hygiëneoffensief zou worden, of een pornografische roman met wat girlpower. Dit heeft echter schokkend conventioneel uitgepakt: Helen is door een verstoorde moeder/dochterrelatie geobsedeerd geraakt door seks.

Een literaire hoogvlieger zou ik Vochtige streken dus niet noemen, evenmin als een feministisch manifest. Integendeel: het onderwerp leent zich meer voor een tijdschrift als Mijn geheim.